Николаева Мария Евсеевна-ырыаыт,Саха рспблкэтин норуодунай артыыа.87 сааа.

1936 с. бэс ыйын 5 күнүгэр Үөһээ Бүлүү Өргүөтүгэр төрөөбүт. Художественнай музыкальнай училищены бүтэрбит. 1962 с. Ленинградтааҕы Н. Римскай-Корсаков аатынан консерваторияҕа үөрэнэ киирбит. Ырыаһыт саха сыанатыгар отуттан тахса араас дьахтар уобарастарын көрдөрбүтэ — Микаэла («Кармен»), Татьяна («Евгений Онегин»), Иоланта, Ярославна («Князь Игорь»), Лиза («Пиковая дама»), Чио-Чио-сан уо. д. а. 1990-с сылларга айар үлэтигэр саҥа кирбиини ылбыта. Бу сылларга Маргарита («Фауст»), Леонора («Трубадур»), Виолетта («Травиата»). Саха композитордарын спектаакылларыгар эмиэ оонньообута: 3. Степанов «Сээркээн Сэһэн остуоруйаларыгар» Эмээхсин, Туйаарыма Куо уонна «Нюргун Боотур» олоҥхо операҕа Айыы Умсуур, «Сир симэҕэ» опереттаҕа Татыйык уо. д. а. Театр коллективын кытта Москва,Новосибирскай,Башкирия,Красноярскай кыраай уонна Хакасия,Амурскай уонна Хабаровскай кыраайдарга,Чита уонна Иркутскай уобаластарыгар гастроллаабыта.1980с.А.Е.Ильинаны кытта М.Е.Николаева Красноярскай оператын теат рыгар “Князь Игорь“спектаклга кыттарга ыҥырыллыбыта. Наҕараадалара уонна ытык ааттара *Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа *Саха АССР үтүөлээх артыыһа * “Барҕарыы“Национальнай фонд стипендиата *Үлэ бэтэрээнэ.